یەکێک لەو هەڵە باوانەی کەوا زۆربەی کارسازەکان و خاوەن بزنسە نوێکان تێی دەکەون دیاردەیەکە پێی دەڵێن.. کە بە کوردی پەندئامێز بەمانای "خەون پڵاوی" دەکرێت پێناسە بکرێت.
Survivorship Bias
ئەوەندە تەرکیزیان لەسەر چیرۆکی سەرکەوتن و ئەوەندە پۆرترێتی هەندێک کەس دەکەن نازانن کەوا زۆربەیان دیاردەی دەگمەنن و زۆر بە ئەستەم لەسەر ژینگەی ئێرە جێبەجێ دەبێت و تەنانەت لە ژینگەی خۆشیان لە سیلیکۆن ڤالی زۆر بە دەگمەن دووبارە دەبنەوە. چەند چیرۆکێکی وەک چیرۆکی سەرکەوتنی ئیلۆن مەسک و مارک چوکەربێرگ و ئوبەر و ئێربی ئێن بی و گوگل و مایکرۆسۆفت و ..هتد لە مێشکی دادەنێت و دەڵێ خۆم و کۆمپانیاکەم دەبین بەو چیرۆکانە.
بیکەنە قاعدە، هەر خولێکی کارسازیت بینی ئەوانی کردە نمونە، بە گەرەنتی بە ئیفلاس و ملشکانت دەدات. نەکەن! هەموو ئەوروپا کۆدەبنەوە ناتوانن کۆمپانیایەکی وەک ئەلفابێت (گوگل) دابمەزرێنن. تۆش بە گەنجێکی بێکار و هەش بەسەر دەڵێی جیاوازیت چیە لەگەڵ دامەزرێنەری گوگل؟!! هەی ترحێو!! ئەی پالەوان مادام هەندە پاڵەوانی، بۆ ئەو پرسیارە یەکەمجار لە خۆت ناکەیت و لەسەر خۆتی تاقی ناکەیتەوە؟!!
ئامۆژگاریم بۆ سەرجەم کارسازان و بەڕێوەبەرانی خولەکانی کارسازی ئەوەیە: تەرکیزی سەرەکیان لەسەر چیرۆکی کەوتن و فەشەل بێت نەوەک سەرکەوتن. هەر خولێکی کارسازی دەکەنەوە، لەجیاتی وەڵامی ئەو پرسیارە بداتەوە: چۆن لە کارسازی سەردەکەوی؟ باشترە کەوا بڵێت: چۆن لەکارسازی سەرت دەچتە قوڕێ و ملت بەشکان دەچی؟!! ئەوەی کارسازی بەڕاستی بێت، بەردەوام دەبێت لەگەڵت. ئەوەی کارسازی تەزویر و سێلفیچی بێت دووردەکەوێتەوە.
بێی بڵێی مۆمۆکە و صابونۆکە و دەبۆکەی پلاستیک و کۆنە جلک دەهێنم و پارەی پێ پەیدا دەکەم، ئەو شتە منداڵانە پێیان ناگوترێت کارسازی هەی هەش بەسەر. عەیبە بە زۆربەیان بڵێی کارسازی. ئەو شتانە لە ئاستی لاوێکی تەمەن ١٠ بۆ ١٢ ساڵیە.